مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب در هفت راهبرد «علم و پژوهش»، «معنویت و اخلاق»، «خودکفایی اقتصادی»، «عدالت و مبارزره بافساد»، «استقلال و آزادی»، «عزت ملی، روابط خارجی، مرز بندی با دشمن» و «سبک زندگی» را مطرح ساختند. یکی از موارد مطرح شده موضوع «معنویت و اخلاق» است که این مهم در تمام سطوح جامعه با تکیه بر تهذیب نفس و تمرین فضائل اخلاقی حاصل می‌شود. امری که در دنیای غرب در سایه سلطه نظام‌های کاپیتالیسم غربی و سوسیالیسم شرقی که متکی بر لذت‌طلبی و شهوت‌گرایی است، مورد غفلت و فراموشی قرار گرفته است.

رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم درباره نقش معنویت در پویایی و پیشرفت جامعه و به تبع نقش آن در تمدن‌سازی می‌فرمایند: «معنویت به معنای برجسته کردن ارزش‌های معنوی از قبیل، اخلاص، ایثار، توکل، ایمان درخود جامعه است و اخلاق به معنای رعایت فضیلت‌های چون خیرخواهی، گذشت،.... شجاعت، تواضع اعتماد به نفس و خلقیات نیکو است. معنویت و اخلاق، جهت‌دهنده همه حرکت‌ها و فعالیت فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه  است، بودن آن‌ها محیط زندگی راحتی با کمبودهای مادی بهشت می‌سازد و نبودن آن حتی با برخورداری مادی، جهنم می‌آفریند».

«معنویت و اخلاق: معنویت به معنی برجسته کردن ارزش‌های معنوی از قبیل: اخلاص، ایثار، توکل، ایمان در خود و در جامعه است، و اخلاق به معنی رعایت فضیلت‌هایی چون خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمند، راستگویی، شجاعت، تواضع، اعتماد به ‌نفس و دیگر خلقیات نیکو است. معنویت و اخلاق، جهت‌دهنده‌ همه‌ حرکت‌ها و فعالیت‌های فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آن‌ها، محیط زندگی را حتی با کمبودهای مادی، بهشت می‌سازد و نبودن آن حتی با برخورداری مادی، جهنم می‌آفریند.

شعور معنوی و وجدان اخلاقی در جامعه هرچه بیشتر رشد کند برکات بیشتری به بار می‌آورد؛ این، بی‌گمان محتاج جهاد و تلاش است و این تلاش و جهاد، بدون همراهی حکومت‌ها توفیق چندانی نخواهد یافت. اخلاق و معنویت، البته با دستور و فرمان به دست نمی‌آید، پس حکومت‌ها نمی‌توانند آن را با قدرت قاهره ایجاد کنند، اما اولاً خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند، و ثانیاً زمینه‌ را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی دراین‌باره میدان دهند و کمک برسانند؛ با کانون‌های ضد معنویت و اخلاق، به شیوه‌ی معقول بستیزند و خلاصه اجازه ندهند که جهنمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنمی کنند.

ابزارهای رسا‌نه‌ای پیشرفته و فراگیر، امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانون‌های ضدم معنویت و ضدم اخلاق نهاده است و هم‌اکنون تهاجم روزافزون دشمنان به دل‌های پاک جوانان و نوجوانان و حتی نونهالان با بهره‌گیری از این ابزارها را به چشم خود می‌بینیم. دستگاه‌های مسئول حکومتی در این‌باره وظایفی سنگین بر عهده دارند که باید هوشمندانه و کاملاً مسئولانه صورت گیرد و این البته به معنی رفع مسئولیت از اشخاص و نهادهای غیرحکومتی نیست. در دوره‌ی پیش‌ِرو باید در این‌باره‌ها برنامه‌های کوتاه ‌مدت و میان‌ مدت جامعی تنظیم و اجرا شود؛ ان‌شاء‌الله.»

در موضع معنویت و اخلاق نیز باید گفت بی‌تفاوتی جدی به موضوع «تهاجم فرهنگی» سبب شد تا با اوضاع غیرقابل قبول کنونی برسیم. وضعیت حجاب دختران و بی‌ثباتی اخلاقی پسران هر چند مطلق نیست و جامعیت ندارد اما باید این را بپذیریم که این مقدار از سو اخلاق نیز شایسه ایران اسلامی نیست. تاکید مداوم مقام معظم رهبری بر تهاجم فرهنگی و بی‌توجهی ما چه مردم و چه مسئولان به این امر مهم سبب شد که با ولنگاری فرهنگی روبه‌رو شویم.

وجود معنویت و اخلاق است که به علم و اقتصاد و عدالت و آزادی و سبک زندگی جهت می‌دهد. بعید نیست که ما روزی در حوزه علم از غرب پیشی بگیریم اما این پیشرفت بدون معنویت و اخلاق ثمری نخواهد داشت. آیا پیشرفت بدون توجه به اخلاقیات می‌تواند تضمین کننده این باشد که در چاهی نیافتیم که غرب گرفتار آن است. این نکته مهم را نیز باید گفت که اخلاقیات را چگونه و با چه ایدئولوژی و مکتبی باید تعریف کرد؟

چندگانگی از تعریف اخلاق و معنویت است که با همه پیشرفت علمی در غرب می‌بینیم سبب شده تا غرب با بحران اخلاقی روبه‌رو شود. از همین روست که امام راحل می‌فرمایند همه چیز باید اسلامی شود. از سیاست و فرهنگ و هنر و اقتصاد و ورزش و مدرسه و دانشگاه تا جزیی‌ترین مسائل خانواده باید رنگ و بوی اسلامی به خود بگیرد.

در این راستا میزگردی در زمینه بیانیه گام دوم با عنوان «معنویت در گام دوم انقلاب» با تکیه بر تبیین شاخصه‌های معنویت اسلامی در راستای مقابله با فعالیت کانون‌های ضدمعنویت در کشور با حضور حجج اسلام سیدهادی سیدوکیلی، مرتضی کربلایی و مرتضی سلطانی تهرانی، مدرسان حوزه و دانشگاه در سالن کنفرانس خبرگزاری فارس برگزار شده است.

در این میزگرد، موضوعاتی نظیر آسیب‌شناسی و راهبردهای تقویت معنویت اسلامی، شاخصه‌های معنویت اسلامی و معنویت‌های کاذب، چشم‌انداز معنویت در ایران معاصر، جریان‌شناسی و علت‌کاوی گرایش به معنویت‌های کاذب مورد مداقه و بررسی قرار گرفت که مشروح آن در ادامه می‌آ‌ید:

چرا معنویت در گام دوم انقلاب مطرح شد؟ / چالش‌های معنویت‌های نوپدید برای بشر

در ابتدای این میزگرد، حجت‌الاسلام سیدهادی سیدوکیلی مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به آسیب‌شناسی و راهبردهای تقویت معنویت اسلامی با تکیه بر بیانیه گام دوم انقلاب گفت: یکی از شاخص‌هایی که رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم به عنوان راهبرد و سیاست کلان جمهوری اسلامی ایران مطرح فرمودند، مقوله «معنویت» است. حقیقت این است که معنویت، گمشده قرن حاضر است و جامعه صنعتی‌زده و تکنولوژیکال بشری در قرون اخیر بیش از گذشته به جای پرداختن به این نیاز مهم بشری، به اهداف پیشرفت اقتصادی و تکنولوژی پرداخته است.

وی افزد: رهبری معظم انقلاب، در بیانیه گام دوم به درستی به این ضرورت که نیاز بشر امروز است پرداخته‌اند و انقلاب اسلامی را احیاگر معنویت در دنیای نوین معرفی کرده‌اند.

قاعدتاً این بشر نمی‌خواست به راه حل اساسی روی بیاورد. بلکه می‌خواست به گردن‌کشی و طغیان خود ناشی از پیشرفت صنعتی ادامه دهد و به جریان‌های انحرافی روی آورد.

حجت‌الاسلام سیدوکیلی با بیان اینکه معضل کنونی بشر در حیطه معنویت است، تصریح کرد: بشر امروزی به دنبال راه‌های خروج از این مشکل است و  اندیشمندان زیادی در غرب به این موضوع پرداخته‌اند که نتیجه این تلاش‌ها ایجاد مباحث مهمی با نام «اخلاق حرفه‌ای» شد که امروز در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

وی با اشاره به تلاش انسان کنونی برای ارتقای اخلاق ادامه داد: طرح مباحث اخلاقی نیاز بشر به معنویت و تعالی را شکل می‌دهد. البته قاعدتاً این بشر نمی‌خواست به راه حل اساسی روی بیاورد و آن هم چیزی جز زانو زدن در برابر خدای متعال نبود؛ بلکه می‌خواست به گردنکشی و طغیان خود ناشی از پیشرفت صنعتی ادامه دهد. بنابراین به جای انتخاب راه اصیل معنویت‌خواهی، به فرقه‌ها و جریان‌های انحرافی روی آورد.

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بیان داشت: در این اثنا معنویت‌های شیطانی شکل گرفت که به شکل مقطعی و مجازی به نیاز این بشر پاسخ می‌دهد که ماندگاری و اصالت ندارد. در واقع این معنویت‌ها در تلاش هستند که به عنوان مسکن و مخدر عمل کنند تا انسان به صورت موقت آرام بگیرد. البته این آرامش مقطعی است و ماندگاری ندارد.

وی افزود: در معنویت‌های نوپدید افراد به ظاهر به شادکامی، شادابی و بی‌خیالی می‌رسند. اما این معنویت کاذب، فرد را مسئولیت‌گریز بار می‌آورد. او را به درون خودش توجه می‌دهد و از دیگران غافل می‌سازد. «اینکه به خودت برس و از دیگران فارغ باش» را شعار خودشان انتخاب کردند و به جای خداباوری و خدامحوری به خودمحوری و انسان محوری روی آورده‌اند؛ در حالی که انسان جزیی از هستی است.

اینکه به خودت برس و از دیگران فارغ باش» را شعار خودشان انتخاب کردند و به جای خداباوری و خدامحوری به خودمحوری و انسان محوری روی آورده است.

حجت‌الاسلام سیدوکیلی با بیان اینکه معنویت اصیل و حقیقی انسان را مسئولیت‌گرا بار می‌آورد، ابراز داشت: در معنویت‌های دروغین که انسان‌محور است، همه باید در خدمت انسان باشد. بنابراین کوه، دریا و محیط زیست را آلوده و نابود می‌کند؛ زیرا خود را تنها محور قرار داده است.

وی با اشاره به نقش عالمان دینی در مقابله با معنویت‌های دروغین گفت: این عالمان دینی به عنوان سدی در برابر معنویت‌های نوپدید مطرح هستند، زیرا انسان‌ها را به خدا توجه می‌دهند. همچنین معنویت‌های نوپدید به تمام ابعاد انسان توجه نداشته، بلکه به یک بعد توجه کردند و برای اینکه این بعد را تقویت کنند، نیاز دارد که خرد و تفکر انسان را کنترل کند.

این مدرس حوزه اظهار داشت: لذت‌گرایی و شادکامی این نوع معنویت بر پایه مسائل جنسی و مادی است که به عنوان هدف برای مخاطب مطرح می‌شود. ذهن بشر را درگیر لذت‌های  جنسی و مهم‌ترین مسأله او عنوان می‌کنند تا به این وسیله ذهن جامعه را از هدف اصلی منحرف سازند و یک شادکامی کاذب را تزریق کنند.

وی با بیان اینکه رهبران جریان‌های معنویت‌های نوپدید، افراد رابه روی‌آوردن به شادی‌های بی‌هدف تشویق می‌کنند که با ارزش‌های فرهنگ ایرانی اسلامی ما سازگاری ندارد، افزود: بی‌توجهی به ارزش‌های انسانی، معنوی، ملی و اخلاقی و جایگزین کردن ارزش‌های غیرواقعی در بعضی از معنویت‌‌‌ها موجب جابجایی ارزش‌ها و هدف‌ها برای انسان می‌شود که ممکن است منجر به نابودی وی شود.

در معنویت‌های دروغین انسان را به گونه‌ای پرورش دهند که فقط نقاط قوت‌اش را ببیند که نتیجه آن غرور، ایستایی و درجا زدن آدمی است

حجت‌الاسلام سیدوکیلی خاطرنشان کرد: در معنویت‌های دروغین سعی می‌کنند انسان را به گونه‌ای پرورش دهند که فقط نقاط قوتش را ببیند؛ به گونه‌ای که گویا هیچ نقطه ضعفی ندارد که نتیجه آن غرور، ایستایی و درجا زدن آدمی است. در حالی که در معنویت اسلامی، محاسبه، ارزیابی، مراقبه و حتی محاکمه نفس از خود را داریم که به تعالی انسان و رفع نقطه ضعف‌ها و تبدیل آن به نقطه قوت منجر می‌شود.

وی ادامه داد: از این رو است که رهبری در بیانیه گام دوم معنویت برخاسته از عقلانیت را به عنوان محور پیشرفت انقلاب و حرکت پیش رو مطرح می‌سازند. انسان تا در حریم و حصاری از معنویت قرار نگیرد، نمی‌تواند حرکتی الهی کند که ندای آن «الی ربهم یرجعون» است و این نقطه تمایز تمدن اسلامی نوین در مقابل تمدن شیطانی غرب است که بر محور غرور برخاسته از رفاه و شادی‌های ظاهری انسان شکل گرفته است و ندای «انا ربکم الاعلی» فرعونی سر می‌دهد.

ضرورت ورود جوانان به ایده‌پردازی بیانیه گام دوم/ شالوده اصلی این بیانیه معنویت توحیدگرای اجتماعی است

در ادامه این میزگرد حجت‌الاسلام و المسلمین مرتضی سلطانی تهرانی مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به چشم‌انداز معنویت در ایران معاصر بیان داشت: بیانیه گام دوم انقلاب بامحوریت معنویت، از معدود بیانیه‌های انقلابی و سیاسی در جهان است. این بیانیه در چهل سالگی انقلاب خطاب به جوانان صادر شده است. در واقع این بیانیه دورنمایی از هویت انقلاب اسلامی را همراه باچشم‌انداز و افق‌های پیش رو را ترسیم می‌کند.

وی با اشاره به جهت‌دهی بیانیه گام دوم در مسیر انقلاب اسلامی افزود: خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی جهت‌دهی‌های این بیانیه است که باید در این رابطه عموماً توسط جوانان ایده‌پردازی‌ صورت گیرد.

در چهل سالگی انقلاب در منطقه شاهد شکل‌گیری اندیشه انقلاب اسلامی و مقاومت در کشورهای اسلامی از شمال آفریقا تا حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه و... هستیم.

حجت‌الاسلام سلطانی درباره خاستگاه و مقدمه بیانیه گام دوم گفت: اگر ابعاد و مختصات دوران را ترسیم کنیم، می‌توانیم به درستی خاستگاه این بیانیه را تحلیل و تبیین کنیم. اینکه وضعیت انقلاب اسلامی در داخل کشور در ۴۰ سالگی آن به کجا رسیده و چه حوادثی در آن رخ داده است، امروز به بیان دوست و دشمن ایران اسلامی دوران اقتدار خود را تجربه می‌کند.

وی ادامه داد: این در حالی است که حداقل در چهار سده اخیر هیچ‌گاه ایران چنین اقتداری را تجربه نکرده است؛ اقتدار سیاسی، نظامی،‌ اجتماعی، هر چند که با نقطه آرمانی زیاد فاصله داریم. در ۴۰ سالگی انقلاب در منطقه شاهد شکل‌گیری اندیشه انقلاب اسلامی و مقاومت در کشورهای اسلامی از شمال آفریقا تا حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه و... هستیم.

این مدرس حوزه اظهار داشت: در شرایطی این بیانیه صادر می‌شود که دوران بیداری اسلامی جوامع مسلمان را دستخوش تغییرات اساسی اساسی قرار داده و این بر محوریت اندیشه‌های امام خمینی (ره) حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، با محصولات دانشی و تربیتی خویش گام دوم انقلاب را برمی‌داریم.

جنبش ضد وال استریت و جلیقه‌زردها هیمنه اقتدارگرایانه لیبرالیسم و کاپیتالیسیم را به چالش‌های بنیادین کشانده است

وی افزود: این در حالی است که در مختصات گسترده‌تر جهانی شاهد شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی مختلفی نظیر جنبش ضد وال استریت و جلیقه‌زردها هستیم که آتشی در زیر خاکستر بوده و هیمنه اقتدارگرایانه لیبرالیسم و کاپیتالیسیم را به چالش‌های بنیادین کشانیده است. این جنبش‌ها متأثر از اندیشه‌های انقلاب اسلامی است.

حجت‌الاسلام سلطانی با تأکید بر اینکه به زودی شاهد پایان دیکتاتوری و سیطره اندیشه‌های مادیگرایانه لیبرالیسم فرهنگی و کاپیتالیسم اقتصادی خواهیم بود، اظهار داشت: در چنین زمانی، بیانیه گام دوم انقلاب صادر می‌شود و صادرکننده این پیام رهبری دینی با جاذبه‌های معنوی است.زیرا ابزار ولایت فقیه ابزاری برای هدایت جامعه اسلامی بر محوریت توحید و اصالت قرب الی الله در پرتو قرآن و اهل بیت (ع) است و بر این اساس، بیانیه منظر و چشم‌انداز دقیقی نسبت به آینده را ترسیم می‌کند.

وی تقابل دوگانه اسلام و استکبار و مدیریت جهادی و اعتقادی را ۲ شاخصه معنویت اسلامی انقلابی برشمرد و ادامه داد: انقلاب اسلامی با نظریه ولایت فقیه ارائه‌دهنده نوعی از معنویت اجتماعی به جهان معاصر است که بر قرائت شیعی بر مدار فقه می‌چرخد. در واقع بیانیه گام دوم انقلاب جمع بین معنویت و اخلاق بوده و به دنبال تثبیت فضائل اخلاقی و جایگاه معنوی انسان است.

بیانیه گام دوم انقلاب جمع بین معنویت و اخلاق بوده و به دنبال تثبیت فضائل اخلاقی و جایگاه معنوی انسان است

این مدرس دانشگاه در پایان تصریح کرد: شالوده اصلی این بیانیه، معنویت توحیدگرای اجتماعی است. معنویتی برآمده از فقه و عرفان اسلامی، البته عرفانی که آبشخور عقلانی داشته و منبعث از وحی الهی است. عرفانی که تمام دعوت‌ها و کشش‌هایش الهی و به سوی پروردگار با کنترل غرایز انسانی و هدایت آن‌ها است. معنویتی که امروز گمشده بشر و انسان قرن بیست و یکم در تکاپوی یافتن آن است و بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ترسیم‌کننده و جهت‌دهنده و سرعت بخش به آن است.

نحوه برخورد با  مکاتب معنوی نوپدید / «توسل» در تشیع معنای عرفانی دارد

حجت‌الاسلام مرتضی کربلایی مدرس حوزه علمیه قم نیز در این میزگرد با اشاره به ظرفیت‌شناسی و راهبردهای تقویت معنویت اسلامی بیان داشت:‌ معنویت سنتی اسلامی در میان جریان‌های مختلف فرهنگی از جمله حدیث، فقه، کلام و فلسفه اسلامی در قالب جریان‌های سنتی عرفان اسلامی ظهور کرده است. یعنی خاستگاه معنویت اسلامی قرآن و سنت بوده و معنویت اسلامی از این ۲ منبع ظهور یافته و سپس رشد و گسترش در قالب جریان‌های عرفانی اسلامی و توسط بزرگان ایشان بوده است.

تصوف و عرفان اسلامی در زمان معاصر ما در حال اغما بوده و بلکه مرده است و نیاز به احیاء و اصلاح دارد

وی افزود: البته تصوف و عرفان اسلامی در زمان معاصر ما در حال اغما بوده و بلکه مرده است و نیاز به احیاء و اصلاح دارد. نکته دیگر اینکه جریان‌های سنتی عرفانی در جهان اسلام غیر از معنویت‌های نوپدید و مکاتب عرفانی وارداتی است.

حجت‌الاسلام کربلایی با تأکید بر اینکه پیشینه معنویت‌های نوپدید، عموماً برای ما مجهول است و تنها کتاب‌هایشان در این سال‌ها ترجمه و چاپ شده ابراز داشت: معنویت‌های نوپدید عموماً از ادیان اصیل توحیدی مطالبی را گلچین کرده‌اند و مجموعه‌ای دست کاری شده را تحویل مخاطب می‌دهند.

وی ادامه داد: نمونه‌هایی مانند اوشو، پائولو کوئیلو و ... از اسلام تا هندوئیسم و یهودیت و مسیحیت آموزه‌هایی را گلچین کرده و بسته‌ای به نام دین یا مذهب و جریان معنوی را شکل دادند.

این کارشناس فرق و ادیان و عرفان اظهار داشت: در این گلچین مجاهدات و مناسک ادیان توحیدی را هم حذف می‌کنند. برخی از آداب و مجاهدت‌های معنوی و مخالفت با هوای نفس که در ادیان توحیدی وجود دارد، حذف می‌شود تا راحت مخاطب جذب شود.

اولین روش حاکم بر معنویت‌های نوپدید غالباً این است که قوه وهم مخاطب را تقویت می‌کند و در نتیجه او احوالی پیدا کند!

وی گفت:‌ اولین روش حاکم بر معنویت‌های نوپدید غالباً این است که قوه وهم مخاطب را تقویت می‌کند و در نتیجه او احوالی پیدا کند! حتی گاهی شخص به کشف‌های مثالی به اصطلاح عرفانی می‌رسد! دومین روش آن‌ها این است که اخلاق را حذف می‌کنند و  هیچ محدودیت اخلاقی برای پیروان خود تعریف نمی‌کنند.

حجت‌الاسلام کربلایی با بیان اینکه مسئولیت‌‌گریزی یکی از پیامدهای نفی اخلاق است، تصریح کرد: مسأله مسؤولیت‌گریزی و بهره‌مندی بدون مسؤولیت از غریزه جنسی، ارتباط بدون حد و مرز زن و مرد همه در این بخش است. سومین مورد اینکه در این عرفان‌واره‌ها بسیاری از اعمال خلاف عقل و منطق به گونه‌ای توسط سران اینها مطرح می‌شود که مورد استقبال مخاطبان خود به ویژه جوانان قرار می‌گیرد.

وی افزود: چهارمین روش معنویت‌های نوپدید این است که همه این ادیان جدید وارداتی یک نقطه مشترک دارند و آن اعتقاد به ادغام و یکی کردن تمامی ادیان با هم است و در نهایت ایجاد نظم نوین جهانی و سلطه بر کل جهان! از سوی دیگر در ادیان توحیدی مسأله اخلاق و شریعت و عقل مطرح است و همین، ادیان توحیدی مانع جریان‌های معنوی نوپدید است.

این مدرس حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه ادیان الهی سد محکم در مقابل از مکاتب معنوی نوپدید است، خاطرنشان کرد: آن‌ها می‌خواهند ادیان اصیل الهی را از درون تخریب کنند. یک زمان در بوسنی به اسم مسیحیت، نسل‌کشی راه میاندازند و در میانمار زنده بچه‌ها را به اسم بودیسم می‌کشند یا به اسم اسلام در قالب سلفی و داعش سر می‌برند! نتیجه این می‌شود که ادیان الهی خشک و پوشالی هستند و دین موجب قتل و غارت است! حالا ای جوان دنبال کمال و معنویت هستی بیا از اشو و اکنکار و سای بابا و.... پیروی کن!

وی با اشاره به توصیه‌های عرفانی اسلام برای سبک زندگی معنوی ادامه داد: سبک زندگی و سیره معصومین (ع) و تعالیمی که در قرآن از مسأله توحید، مراتب توحید، توحید افعالی، مراقبه نفس جوانمردی و مروت، ایثار، تواضع، توکل و ایمان و محبت و عشق به خداوند متعال و موجودات دیگر خیلی پررنگ است.

حجت‌الاسلام کربلایی با بیان اینکه اسلام و مخصوصا تشیع مشحون از آموزه‌های بلند معنوی در بعد هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و جهان‌شناختی است، اظهار داشت: عارفانی که در دوره نخستین عرفان را شکل دادند، خاستگاه اصلی این آموزه‌ها و تعالیم را قرآن کریم و سنت نبوی می‌دانند. مواردی نظیر سبک زندگی، نوع تعامل با خانواده و اجتماع، مسأله عبادت‌های ویژه و خلوت کردن‌ها، شب زنده‌داری و مراقبه داشتن و ذکرهای دائمی داشتن و.... خوب معرفی نشده است، زیرا از همان دوران نخستین شکل‌گیری حکمت و عرفان در اسلام اختلاف مبنا میان عرفا، محدثین و فقها ... وجود داشته است و هنوز وجود دارد.

عنصر سازنده معنویت اصیل اسلامی «خداوند» است. به لحاظ غایت‌شناسی، قرب الهی هدف نهایی در معنویت و عرفان اسلامی است

وی با اشاره به اینکه بزرگان عرفای مسلمان تعالیمشان نشأت گرفته از قرآن و سنت است، افزود: اما بین علمای اسلامی تفاوت مبنا در تلقی از معارف دین در باب توحید، فهم قرآن و حتی ولایت وجود دارد و این اختلاف مبانی موجب شده که موضع‌گیری‌ها و هجمه‌هایی را از ناحیه برخی فقها نسبت به معنویت سنتی اسلامی ببینیم.

این کارشناس فلسفه و عرفان اسلامی بیان داشت: این عالمان توحید ذاتی و وحدت وجود عرفانی، توحید افعالی، یا برداشت عرفا از موضوع ولایت را نمی‌پذیرند و بدعت در دین می‌دانند. بنابراین ظهور اختلاف بین عرفا، فقها و محدثین باعث شده که یک

فاصله‌ای در این عرصه ببینیم و چون جنبه فقاهت بعد اجتماعی‌اش غلیظ‌تر است، توان اجتماعی از ناحیه فقها بوده موجب شده عرفا در این زمینه منزوی باشند.

وی درباره ویژگی‌های معنویت اصیل و سنتی اسلام گفت: عنصر سازنده معنویت اصیل اسلامی «خداوند» است. به لحاظ غایت‌شناسی، قرب الهی هدف نهایی در معنویت و عرفان اسلامی است. رسیدن به خدا به عنوان هدف مطرح است. در حالی که در معنویت‌های نوپدید آنچه اصل است آرامش یافتن و شاد شدن برای کم شدن استرس‌های برخاسته از مدرنیته و پس مدرنیسم است!

حجت‌الاسلام کربلایی با اشاره به اینکه در عرفان اسلامی هیچگاه مخالفت رسمی با عقل و منطق نمی‌بینیم، ابراز داشت: معنویت‌های نوپدید با عقل و میزان بودن آن در ستیز هستند. همچنین معنویت اصیل اسلامی مطابق با شریعت است. از صدر نخستین اسلام تا الان شریعت میزان است. ویژگی دیگر عرفان و معنویت اصیل اسلامی این است که این جریان برخاسته از فطرت آدمی و به تعبیری هماهنگی و سازگاری با فطرت انسان‌ها دارد.

در معنویت‌های نوپدید نخست خداوند و شناخت او مطرح نیست. در این معنویت‌ها شادی، سرور و دوری از استرس به عنوان غایت مطرح است

وی با اشاره به شاخصه‌های معنویت نوپدید گفت: در معنویت‌های نوپدید نخست خداوند و شناخت او مطرح نیست. در این معنویت‌ها شادی، سرور و دوری از استرس به عنوان غایت مطرح است. همچنین عقل‌گریزی و منطق‌ستیزی از دیگر شاخصه‌های این معنویت‌های کاذب است. تعالیم‌ها این مکاتب متناقض است. فقه‌گریزی، نفی شریعت و شریعت‌ستیزی و نفی ادیان هم به صورت مشترک در آن‌ها به چشم می‌خورد.

مدرس حوزه علمیه قم انکار معاد و تأکید بر تناسخ را از دیگر شاخصه‌های معنویت‌های نوپدید دانست و ابراز داشت: این جریان‌ها به معاد اعتقادی ندارند. لذت‌گرا بر محور اصل بودن انسان و حیات دنیوی او هستند و و نیز فرقه‌گرا هستند. در این عرفان‌واره‌ها بزرگان آن‌ها دعوت به خود می‌کند. در حالی که در عرفان اصیل دعوت به خدا اصل است.

وی درباره راه‌های مواجهه با این عرفان‌های نوپدید گفت: مکاتب معنوی نوپدید خرده فرهنگ هستند و طبیعتاً باید راهکارها فرهنگی باشد. در این زمینه ضروری است که فرهنگ تقویت شود. عرفان اصیل و حقیقی شناخته شود. بنابراین شناساندن عرفان اصیل و حقیقی در بحث راهکارها برای مواجهه و تأکید بر عقلانیت و پرهیز از خرافات، طراحی مهندسی اخلاقی ـ معنوی ـ تربیتی از آموزش و پرورش و مدرسه، دبیرستان تا حوزه و دانشگاه باید صورت گیرد.

حجت‌الاسلام کربلایی با بیان اینکه خلاءهای قانونی در این عرصه وجود دارد، اظهار داشت: توجه کنیم که نیاز به برخوردهای تنش‌زا نداریم. بلکه برخوردهای ایجابی و معقول و قانونی نیاز است. همچنان که فرقه‌سازی وحدت جامعه را از بین می‌برد، برخوردهای تند هم باعث فرقه‌سازی می‌شود.

وی ادامه داد: نکته دیگر استفاده کردن از ظرفیت مناسبت‌های دینی، مجالس مذهبی، اعیاد و مخصوصا فرهنگ توسل به اهل بیت (ع) است. توسل فقط اظهار گریه و شادی کردن نیست، بلکه «توسل» در تشیع معنای عرفانی دارد، اینکه از اولیای خدا کمک بگیریم تا از توسل به توصل و وصول به خداوندمتعال برسیم./504/422/ح